Αναγνωστική συμπεριφορά

Διαβάζω-γράφω Γράφω-διαβάζω

 Η γραφή και η ανάγνωση είναι αλληλένδετες έννοιες, αυτό το έχουμε ξαναπεί. Επίσης έχουμε αναφέρει ότι αυτός που διαβάζει, δε χρειάζεται να γράφει, ενώ το αντίστροφο είναι επιβεβλημένο. Ας ορίσουμε μία λίστα με τα πρέπει και τα μη (do and don't) για να χουμε καλό λογαριασμό, προκειμένου να προχωρήσουμε και σε άλλα ζητήματα:

Τα "πρέπει"

Να διαβάζουμε κλασσική λογοτεχνία

Να διαβάζουμε αυτούς, στους οποίους θέλουμε να μοιάσουμε

Να διαβάζουμε αυτούς που μας σαγηνεύουν

Να αφήνουμε να "περάσουν μέσα μας" τα αξιόλογα αφηγήματα

Να είμαστε ελιτιστές σ' αυτά που θεωρούμε σημαντικά στη λογοτεχνία

Να διαβάζουμε, όταν αδυνατούμε να συνεχίσουμε να γράφουμε

Να διαβάζουμε Έλληνες και ξένους συγγραφείς/ποιητές

Να διαβάζουμε από καλές μεταφράσεις

Να διαβάζουμε, όταν είμαστε λυπημένοι

Να διαβάζουμε, όταν νομίζουμε ότι δε θέλουμε να διαβάσουμε

Τα "μη"

Μη διαβάζετε "σκουπίδια"

Μη διαβάζετε για να διαβάσετε

Μη διαβάζετε  πολύ γρήγορα

Μη διαβάζετε με το κιλό

Μη διαβάζετε για να αντιγράψετε κάποιον

Μη διαβάζετε κάτι μόνο για να το τελειώσετε

Μη διαβάζετε ένα είδος λογοτεχνίας μόνο

Μη διαβάζετε αυτό που σας λένε οι άλλοι, αν δε σας αρέσει

Μη διαβάζετε, όταν είστε κουρασμένοι

Μη διαβάζετε κακές εκδόσεις

 Ξέρω ότι πολλά απ' αυτά μπορούν να εγείρουν ερωτηματικά. Θα περιοριστώ όμως, να αναφέρω αναλυτικά ένα: Αφήνουμε να περάσουν μέσα μας τα αξιόλογα αφηγήματα. Είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που, όπως σε όλα τα πράγματα που διδάσκονται και μαθαίνονται, έχει τον χρόνο της. Όταν έχουμε αποκτήσει πείρα αναγνωστική αρκετών ετών, πολύ μετά από το σχολείο και το πανεπιστήμιο, τα κείμενα που κατέχουν σημαντική θέση, μπορούν να αρχίσουν να "βολεύονται" μέσα μας με έναν τρόπο που θα μας καθοδηγεί και θα μας φωτίζει. Αυτά τα "χωνεμένα" κείμενα, που δεν είναι ίδια για όλους, θα είναι οι φαροδείκτες μας στην πορεία της γραφής. Επίσης, αυτή η διαδικασία, καθώς είναι σωρευτική, θα μας αποδείξει σε ανύποπτη στιγμή την ετοιμότητα και την συγγραφική μας αρτιότητα.

Η άσκηση της δημιουργικής γραφής για μαθητές

 Οργανώντας τις συναντήσεις δημιουργικής γραφής για μαθητές διαπιστώνουμε κάποιες διαφορές με τις αντίστοιχες των ενηλίκων. Στα παιδιά δεν αρκεί το πάρε γράψε, όπως στους ενήλικες. Στα τμήματα ενηλίκων παίρνουμε το θέμα με κάποια κατεύθυνση αρκετά "ανοικτή" και ξεκινάμε να γράφουμε. Όταν διδάσκουμε όμως, δημιουργική γραφή στο σχολείο ή καλύτερα, όταν οργανώνουμε τη δημιουργική γραφή για μία τάξη, είναι σημαντικό να εστιάσουμε στο προπαρασκευαστικό μέρος. Αυτό μπορεί να αποτελείται από διάφορα λογοτεχνικά παιχνίδια.

 Αφού εντοπίσουμε τις ενότητες στις οποίες θέλουμε να εστιάσουμε, οργανώνουμε τις ασκήσεις με βάση τον στόχο ανά ενότητα, π.χ.

- η έννοια του χώρου-χρόνου

- τα ονόματα των χαρακτήρων

- η εξωτερική περιγραφή

κ.ο.κ

Φτιάχνουμε μια καλά καταρτισμένη λίστα με ό,τι θέλουμε να περιέχεται σε αυτές τις έννοιες ανά μάθημα. Δηλαδή, ξεκινάμε από την εξωτερική περιγραφή ενός προσώπου ή χώρου, Τί θέλουμε να περιλαμβάνει; Με ποια στοιχεία αρχίζει να γίνεται σάρκινος ο χαρακτήρας μας;

 Διαλέγουμε ένα ή δύο θέματα τη φορά, ώστε να τα αναπτύξουμε και να δημιουργήσουμε πάνω σ' αυτά ασκήσεις με τη μορφή λογοτεχνικού παιχνιδιού. Τέτοιες ιδέες μπορούμε να πάρουμε από το βιβλίο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, Δημιουργική Γραφή (επιμέλεια Μ.Σουλιώτης) ή από τον Ροντάρι, Γραμματική της Φαντασίας.

Δύο θεωρίες (συνέχεια)

http://www.rapidshare.com.cn/TMNXexY

http://www.rapidshare.com.cn/NT5cteh

Πατήστε πάνω στους συνδέσμους ή αντιγράψτε τους για να δείτε την παρουσίαση.

Δύο θεωρίες

 Θα αναφερθούμε σε δύο απλές και διάσημες θεωρίες της αφήγησης. Η μία είναι του Προπ και η άλλη του Τοντόροφ. 

 Η θεωρία του Προπ βασίζεται στις παρατηρήσεις του πάνω στα μαγικά παραμύθια της Ρωσίας. Ο Προπ παρατήρησε ότι τα παραμύθια οργανώνονται γύρω από κοινά μοτίβα, γι'αυτό πρότεινε τη κατηγοριοποίηση τους, ώστε να προκύψουν οι κοινοί χαρακτήρες και οι λειτουργίες τους.

 Η θεωρία του Τοντόροφ σχετίζεται με τη πλοκή. Ο θεωρητικός Τοντόροφ επεσήμανε ότι στις αφηγημένες ιστορίες υπάρχουν πέντε στάδια που δημιουργούν τη δράση.

 Παρακάτω σε συνέχεια, θα παραθέσουμε σε μορφή Powerpoint τις δύο θεωρίες.

και λίγη θεωρία...

 Μέσα σ' όλους αυτούς τους αιώνες που ο άνθρωπος γράφει από χόμπυ, από ανησυχία, από φιλοσοφική ανάγκη, από καλλιτεχνική ευαισθησία, από στοχαστική διάθεση κλπ έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες. Θεωρίες της λογοτεχνίας και θεωρίες αφηγηματολογίας, μοντέλα που προσπαθούν άλλοτε να ερμηνεύσουν και άλλοτε να καλουπώσουν την έννοια της γραφής.

Ήδη στην αρχαιότητα, από την Ποιητική του Αριστοτέλη μέχρι και το Περί Ύψους του Λογγίνου, είναι προφανής η προσπάθεια να αποδοθεί μία γενικότερη αρχή στην οποία υπακούουν τα αξιοσημείωτα έργα. Κανόνες και συμβάσεις, αισθητικές και λειτουργικές, που υπαγορεύουν στον επίδοξο συγγραφέα-ποιητή ή αποδίδουν τα εύσημα στα ήδη υπάρχοντα κλασσικά έργα. Εμείς εδώ θα θίξουμε μόνο δύο θεωρίες, οι οποίες όμως, δε σχετίζονται με τη στενή θεωρία της λογοτεχνίας. Δε το θεωρούμε καθόλου σκόπιμο, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, να γνωρίζει κανείς θεωρίες και όρους εξειδικευμένους, αν δεν έχει ειδικό επιστημονικό ενδιαφέρον.

 Πριν εκθέσουμε δύο από τις πιο ευχάριστες και χρήσιμες στη πραγμάτευση τους, τόσο για αυτόν που γράφει όσο και γι' αυτόν που διαβάζει, θεωρίες, αξίζει να τονίσουμε ότι οι αριστοτελικοί κανόνες ισχύουν συλλήβδην για τον γραπτό λόγο. Επομένως, μικροί-μεγάλοι ξεσκονίστε λιγάκι τον ορισμό της τραγωδίας. Να θυμάστε ότι έχει καθολική ισχύ. 

Γράφω όπως ζω (ή τελείως αντίθετα)

Αν σας λένε ότι έχετε ταλέντο, αλλά βαριέστε να γράφετε, αν κάτι μέσα σας σας λεέι ότι δεν έχει τελειώσει η σχέση σας με το γράψιμο, κι ας μην έχετε εκδώσει ακόμη, αν είστε από αυτούς που σκαρώνουν εύκολα μία ιστορία, αλλά δε κάθονται ποτέ να τη βελτιώσουν, υπάρχουν κανά -δυο πράγματα πριν το πάρετε απόφαση ότι είστε αδιόρθωτοι.

 Καταρχάς, μην πείτε ποτέ στον εαυτό σας αποκλείεται. Ό,τι κι αν είναι αυτό το αποκλείεται. Αν έχετε το μικρόβιο της γραφής, θα βρεθείτε προ εκπλήξεως με το πόσα πολλά πράγματα μπορούν να προκύψουν απ' αυτό. Να είστε ανοιχτοί σε εμπειρίες και προτάσεις. Γράψτε όταν αισθάνεστε έτοιμοι. Αφήστε το και ξαναπιάστε το, αλλά μην τα παρατάτε. Τα κείμενα είναι εκεί και μας περιμένουν. Μπορούν να περιμένουν και μια ολόκληρη ζωή μέχρι να ολοκληρωθούν. Κρατήστε όμως ζωντανή τη σπίθα της δημιουργίας με το να παρακολουθείτε σεμινάρια, διαλέξεις, συζητήσεις για τη λογοτεχνία και όποια άλλη τέχνη σας αρέσει. Αφήστε ένα δημιουργικό κομμάτι σας στον ήλιο και το άλλο μισό στον ίσκιο. Αφουγκραστείτε καλύτερα την αγωνία και τη παραξενιά ενός πολύ κοντινού ανθρώπου σας και ταυτόχρονα προσπαθείστε να οσμιστείτε καλύτερα την εποχή σας. Παρατηρήστε καλύτερα όλες τις ηλικιακές ομάδες, από ένα βρέφος που σας έφεραν να το δείτε πρώτη φορά εώς έναν ηλικιωμένο. Κάντε τους συνομιλητές σας. Άλλοι λένε καθιερώστε μία ρουτίνα γραφής, άλλοι πάλι συνδέστε τη δημιουργική σας απασχόληση με μια ευχάριστη μουσική και στιγμή χαλαρή. Όλα αυτά είναι χρήσιμα, αλλά μπορεί να μην είναι κάθολου λειτουργικά, καθώς κι αυτά προϋποθέτουν ένα προηγούμενο κίνητρο. Αυτό όμως, το ξέρετε μόνο εσείς. Γράψτε για ό,τι πραγματικά σας ενδιαφέρει. Η γραφή είναι ακριβώς όπως η ζωή, μια περιπέτεια.

Η ομάδα δημιουργικής γραφής στο σχολείο (2)

 Οργανώστε ένα πλαίσιο συναντήσεων και εργασιών, π.χ. γράφουμε κείμενα κάθε βδομάδα, τα ανταλλάσσουμε μεταξύ μας, ώστε να σχολιαστούν στην επόμενη συνάντηση. Έχουμε δείξει στους μαθητές πως να οργανώνουν τις σημειώσεις-σχόλια για τα κείμενα. Μπορούμε να θέσουμε έναν βασικό δεκάλογο για τον βασικό σχολιασμό στην αρχή. Τα σχόλια που προκύπτουν για κάθε σημείο του δεκαλόγου μπορούν να είναι και τα σχόλια μας. π.χ. 1) Είναι σαφής η  ιστορία; 2) Βλέπουμε και ακούμε το κεντρικό πρόσωπο/α; 3) Ο σκηνικός χώρος-χρόνος αποδίδονται; κ.ο.κ

 Ξεκινήστε να παίρνετε ιδέες δημιουργικών ασκήσεων από το πολύ χρήσιμο βιβλίο του κυπριακού Υπουργείου Παιδείας, που πρόλαβε ο Μίμης Σουλιώτης, δάσκαλος όλων μας, να επιμεληθεί πριν πεθάνει (μπορείτε να το κατεβάσετε ολόκληρο από το διαδίκτυο). Κάντε μια μικρή εισαγωγή, όπου χρειάζεται, και παραπέμψτε σε παραδείγματα. Φτιάξτε παραδείγματα στη συνάντηση. Συνεχίστε με τους Έλληνες και ξένους κλασσικούς που έχουν παραδώσει σχεδόν αποφθεγματικά τις συμβουλές τους προς εκείνους που φιλοδοξούν να ασχοληθούν με τη γραφή π.χ. Βιρτζίνια Γουλφ, Άντον Τσέχωφ, Διονύσιος Σολωμός (τις σημειώσεις) κ.α. Εμπλουτίστε τις γνώσεις σας σταδιακά και μη παραλείπετε να τονίζετε ότι γραφή και ανάγνωση πάνε μαζί. Φυσικά, υπάρχει αρκετή πλέον βιβλιογραφία και αρθρογραφία στα ελληνικά για τη δημιουργική γραφή, όπως του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και φίλου του blog, Τριαντάφυλλου Κωτόπουλου, της καθηγήτριας Μέσης Εκπαίδευσης και συγγραφέα, Σοφίας Νικολαΐδου κ.α.

 Γράψτε και σεις μαζί με τους μαθητευόμενους σας. Μη σταματάτε να γράφετε και όταν δημοσιεύετε να το κοινωνείτε στην ομάδα σας. Θα έχετε τεράστιο όφελος.